Dat Al Gore in 2000 de handdoek in de ring gooide en zijn nederlaag in de presidentsverkiezingen van dat jaar tegen G. W. Bush accepteerde. Dat was vermoedelijk Trump’s ‘aha-moment’ of is het aanloopje geweest naar een later ‘eureka’.

Damned, dude! All of a sudden, it dawned on me! Now I got it!

Wat als die slome, nette Al Gore nu eens niet zich neergelegd had bij de beslissing van het VS Hooggerechtshof dat het stemmen tellen in Florida kon en moest stoppen en Bush daar als winnaar kon gelden (waarmee deze ook de presidentsverkiezingen had gewonnen)? Wat als je simpelweg weigert je verlies in een verkiezing toe te geven? Geen enkele rechtsregel vraagt dat van je. Het is een ongeschreven regel, een fatsoensnorm, meer niet.
Wat als je na verlies gewoon stelt en blijft stellen en roept en blijft roepen, schreeuwen, schelden dat jij de verkiezingen hebt gewonnen en niet die ander? Dat de verkiezen onreglementair zijn verlopen. Om duizend en één redenen, zie maar … luister maar … men zegt … ik zeg je … . Ook daarmee schend je geen rechtsregel. Er kunnen rechtszaken van komen. Winnen is dan mooi meegenomen, maar verliezen is goed genoeg. Waar rook is, is immers vuur. En die rechtbank zus-en-zo daar-en-daar, nou … zie maar … luister maar … men zegt … ik zeg je … .
En wat als je vóór de verkiezingen al roept dat ze vast niet eerlijk zullen zijn want … zie maar … luister maar … men zegt … ik zeg je … . En dat een uitslag met jou als verliezer dus het bewijs levert dát ze niet eerlijk zijn geweest. Ook daarmee overtreed je geen rechtsregel. Iedereen mag de integriteit van de verkiezingen aan de orde stellen. Vrijheid van meningsuiting!
Wat zeg je, Melania? Niet helemaal consequent en steekhoudend als je een gunstige uitkomst wel accepteert? Onzin! Dan waren de verkiezingen, tegen de verwachting in, namelijk wél eerlijk. Dát is dan bewezen. Halleluja voor het systeem! En wat kan het, wie kan het trouwens bommen als het niet consequent is wat ik zeg, als ik het maar hard en overtuigend zeg en blijf herhalen?

Hoever kan ik daarin gaan? Hoever kan ik daarin komen?

Aldus Trump’s hier veronderstelde Epifanie.

In het zakenleven – d.w.z.: zaken doen volgens Trump – was het altijd zoeken naar desnoods het laatste schilfertje eigen fatsoen van de partners of bankiers waarmee hij van doen had, of hun laatste restje vertrouwen in het fatsoen van andere mensen. Dáár, op die éne, veronachtzaamde zwakke plek in het pantser van wereldwijsheid en voorzichtigheid, liet Trump dan zijn ultieme, beslissende bedrog neerkomen. Gelijk Hagen met zijn speer Siegfried trof op de ene plek waar hij kwetsbaar was gebleven na het bad in drakenbloed. *

Let wel. We praten hier over een minimaal, residueel beetje fatsoen en vertrouwen, bovendien van zakenlui en bankiers. Hoe minimaal wil je het hebben? Fatsoen op microscopisch niveau. Quantum hoeveelheden. De morele nano-wereld. Maar Trump wist de plekken te spotten en te gebruiken. Laserscherp. Genadeloos. Onderhandelen, bedriegen waarlijk op het atomaire scherp van de snede.

En nu, nu zag hij ineens dit enorme strijdtoneel. De landelijke politiek. Kansen en belangen vergeleken waarbij de eigen financiële avonturen en misères niets voorstellen. Waarin winst of verlies worden bepaald in een verkiezingsstrijd. Een strijd, een gevecht, waarin fatsoen en vertrouwen geen residuele grootheid is, maar fundamenteel is, een hoeksteen van het hele stelsel. Een stelsel dat daarmee dus In een bijna ongelooflijke, onwerkelijke staat van onschuld en onbenul voor het grijpen ligt. Om te worden vastgepakt, gebruikt, misbruikt. En dat allemaal zonder de wet te overtreden.
Het was bijna te mooi om waar te zijn. En anders dan zo vaak, als iets te mooi is om waar te zijn – in ieder geval anders dan wanneer Trump zelf iets voorspiegelde van dien aard – was dit echt waar.

Zo is het m.i. gekomen. Zo is het in ieder geval gegaan.

We zijn inmiddels doodgegooid en sufgeluld met praatjes, noodkreten en doorwrochte opiniestukken over wat Trump als kandidaat voor het presidentschap van de VS, als winnaar en als verliezer in die verkiezingen, heeft bewogen, gebracht en genomen.
Totaal buiten beeld bleef dat Trump een waarachtige, authentieke ontdekking heeft gedaan. Een waarheid heeft gevonden over het wezen van een politiek systeem waarin men de macht verwerft door verkiezingen. Een ongemakkelijke waarheid. Niet het aantal stemmen telt of telt alleen. De kandidaten moeten fatsoenlijke mensen zijn, die hun nederlaag toegeven als die zich heeft voorgedaan. Dat is geen ritueel of bijkomstigheid, waarvan men kan afzien. Het is essentieel. Op gelijke voet met het eerlijk kiezen, eerlijk tellen van de stemmen en eerlijk bepalen van de uitkomst. Althans in zoverre en in die zin, dat als het verlies niet wordt erkend, nooit, hoezeer ook tegen beter weten in, dit afdoet aan het gezag of zelfs de legitimiteit van de macht verkregen op basis van aantallen stemmen. Perceptie en verhalen (’narratives’) bepalen immers onze werkelijkheid.

Er was een praktisch onderlegde, door en door verrotte proleet als Trump nodig om deze ongemakkelijke waarheid aan het licht te brengen. Misschien is hij dus inderdaad een door god gezonden proleet, of een profeet, zoals ze in de VS op grote schaal denken. Maar dan wel eentje, die tegelijk het politieke fatsoen in de hens heeft gezet, een brand die het Walhalla van machtstoedeling door democratische verkiezingen in een vuurzee laat ondergaan. **

En er is geen remedie. Behalve terugkeer naar fatsoen. Ga er maar aan staan.





* ‘Errätst du auch dieser Raben Geraun? Rache rieten sie mir!’
Richard Wagner, Götterdämmerung, Akte III, scène 2

** Richard Wagner, Götterdämmerung, slotscène